zondag 28 september 2008

Versplintering van traditionele partijen

Een evolutie die al veel langer zichtbaar is, is de achteruitgang van de traditionele partijen. Vroeger haalden de ‘3 groten’ samen zowat alle stemmen binnen, vandaag de dag halen liberalen, socialisten en christen-democraten samen zo’n 60% van de stemmen. Let wel: ik baseer mij hiervoor op de verkiezingsresultaten van 2004 (Vlaamse parlement) en 2007 (federaal parlement). Een aantal elementen doen vermoeden dat de traditionele partijen bij de verkiezingen van 2009 een nieuwe slag te verwerken krijgen:
- De sterke opkomst van LDD, volgens sommigen zelfs goed voor 15% (!) van de stemmen in 2009.
- De recente breuk van het kartel, waardoor ongetwijfeld een deel van de CD&V kiezers uit 2007 naar N-VA overloopt. Dit zorgt uiteraard niet voor een versterking van de populistische partijen, maar wel voor een stevige terugslag van de traditionele partijen.
- De traditionele partijen werken allemaal mee aan de dialoog rond de staatshervorming, een ideaal doelwit voor de oppositie om te spreken over ‘1 pot nat’.
- De socio-economische situatie maakt meer kiezers vatbaar voor het populistische fabeltje.

Sommigen gaan, volledig ten onrechte, nogal vlug over dit gegeven heen. Op dit moment zien we immers gebeuren waar veel mensen tot zo’n 3 jaar terug nog schrik voor hadden: een populistische blok dat het politieke landschap overhoop kan gooien. Het VB is echter op de terugweg zonder ooit een zelfvoedend gevoel van anti-politiek te hebben gecreëerd.
Wat bedoel ik daar juist mee? Wel, als de populistische oppositie op een bepaald moment zo groot wordt dat men alleen een regering kan vormen door een tripartite zitten we in een moeilijke situatie. Een tripartite kan regeren, maar ideaal is het toch niet. Er moeten enorm veel compromissen onderhandeld worden, met pure eenheidsworst tot gevolg. Veel kiezers krijgen dan het gevoel dat hun stem niets uithaalt, want het beleid resulteert toch elke keer weer in eenzelfde beleid door een brede tripartite. Het enige alternatief lijkt dan te stemmen voor een populistische partij, wat dan op zijn beurt weer leidt tot een situatie waarin de constructieve partijen het nog moeilijker krijgen… Dat is wat ik bedoel met een zelfvoedend systeem van anti-politiek.
Als VB niet extreem ver wegzakt en LDD en grote sprong voorwaarts maakt, zijn we niet ver af van een dergelijk scenario. Indien VB en LDD in 2009 samen 30% van de stemmen halen zal het zéér moeilijk zijn om met 2 (Vlaams) of 4 (federaal) partijen een regering te vormen.
Daarmee is meteen 1 van de grootste politieke uitdagingen van de komende jaren duidelijk: hoe kan er een constructief en aantrekkelijk alternatief aangeboden worden om de opkomst van de anti-politiek te stoppen?
Dat we door de versnippering evolueren naar een systeem waarbij geen enkele partij de kaap van 25% haalt (m.a.w. de grens om zonder tripartite verder te kunnen) is al langer duidelijk. Hoe kan er dan nog voor gezorgd worden dat de kiezers écht kunnen kiezen, zonder eenheidsworst door de regering als resultaat? Is ons systeem van evenredige zetelverdeling nog lang houdbaar? En wat kan een eventueel alternatief zijn?
Dat lijken mij zeer fundamentele vragen, en het wordt dringend tijd dat daarover een politiek debat ontstaat.

dinsdag 23 september 2008

Gemiste kans?

Als het verslag van de 3 bemiddelaars wordt gevolgd sturen Vlamingen en Franstaligen elk 6 onderhandelaars naar de nieuwe ronde in de staatshervorming. Ten laatste midden oktober moet de Vlaamse regering een onderhandelaar hebben om Geert Bourgeois te vervangen. Dit doet er echter niet zoveel toe, het onderhandelingsteam van de Franstaligen is een pak interessanter.
Als Kris Peeters iets of wat verstand heeft van onderhandelen heeft hij maandagvoormiddag aan de Franstaligen gevraagd om FDF buiten de gesprekken te houden. Als zo’n akkoord bestaat is dat uiteraard niet publiek gemaakt op vraag van de MR. Voorlopig kunnen we enkel met spanning afwachtten. Maar als uiteindelijk toch blijkt dat Kris Peeters echt niets meer heeft gevraagd dan hetgeen publiek is bekend gemaakt (lees: de 3 ‘garanties’), is dat een enorm zielige situatie.
De Franstaligen hadden enorm veel over voor de breuk van het kartel, waardoor Kris Peeters maandagvoormiddag in een heel sterke positie stond. Daarom vind ik het angstaanjagend dat Kris Peeters al na een uur terug buitenkwam met de 3 garanties die al langer bekend zijn. Hij had de Franstalige partijvoorzitters voor het blok moeten zetten: doorgaan zonder kartel én met een enorm sterke positie voor de Franstaligen in de federale regering OF nieuwe verkiezingen met een sterk kartel. Ongetwijfeld een keuze waarmee de Franstaligen tot toegevingen konden worden gedwongen. Dit lijkt niet het geval, en nu is het te laat. Je kan het kartel geen 2 keer splitsen...
Ik hoop echt dat er achter de schermen al een deelakkoord is tussen Vlamingen en Franstaligen, met toegevingen van de Franstaligen in ruil voor de breuk tussen CD&V en N-VA. Is dat niet het geval, dan mogen we voor midden 2009 geen stappen verwachtten in de staatshervorming.
Kris Peeters had maandagvoormiddag de laatste grote Vlaamse troefkaart in handen, en het ziet ernaar uit dat hij dat niet eens ten volle besefte.

maandag 22 september 2008

Back again

Het heeft een hele tijd geduurd, maar vanaf nu zal hier terug regelmatig een analyse verschijnen van de politieke actualiteit.
En we vliegen er direct goed in, want het eerste onderwerp dat ik wil aansnijden zijn de belachelijke ‘garanties’ die de Franstaligen deze morgen aan Kris Peeters hebben gegeven. Het zou gaan om 3 toegevingen, met als belangrijkste punt dat de federale regering geen initiatief zou nemen omtrent BHV. Dat klinkt misschien mooi, maar het is complete onzin.
De procedure in de kamer over de splitsing van het ongrondwettelijke kiesarrondissement loopt gewoon door zolang de Franstaligen belangenconflicten blijven inroepen. De regering heeft met die vertragingsmanoeuvres dus niets te maken. Eens alle parlementen met een meerderheid aan Franstaligen (Waals, Franstalig, COCOF en Brussels parlement) een belangenconflict hebben ingeroepen (vermoedelijk tegen midden 2009) is er nog 1 laatste mogelijkheid om de parlementaire stemming van BHV uit te stellen: de alarmbelprocedure. Dan wordt het hele dossier doorverwezen naar de onderhandelingstafel van de regering, die dan een advies moet formuleren. Op dat momente zijn er 3 opties:
1) De regering geeft het advies om voor de splitsing te stemmen
2) De regering geeft het advies om tegen de splitsing te stemmen
3) De regering bereikt geen unaniem besluit (wat verplicht is) en valt over de kwestie. Nieuwe verkiezingen zijn dan quasi onvermijdelijk, terwijl aan BHV niets verandert. Dat wordt dan gewoon een probleem voor de volgende regering.

Als er op het einde van de procedure een belangenconflict komt zijn we zeer waarschijnlijk vlak voor de regionale verkiezingen van 2009. De regering dan laten vallen zou gewoon leiden tot samenvallende verkiezingen, een ideaal scenario voor de Franstaligen én voor de Vlaamse onderhandelaars. De Franstaligen hebben samenvallende verkiezingen en een status quo in het dossier BHV, de Vlaamse onderhandelaars kunnen ermee uitpakken dat ze het aandurfden de regering te doen vallen voor hun principes. Een win-win scenario, want er is niemand die met deze wankele federale ploeg tot 2011 wil voortdoen, de verdeeldheid is veel te groot waardoor een serieus beleid onmogelijk is. De regering 'met stijl' doen vallen is voor de regeringsleden het voordeligste scenario.
Dus wat houdt die ‘toegeving’ van de Franstaligen eigenlijk in? Wat verstaan ze onder ‘geen initiatief nemen’? Is er nu echt iemand die gelooft dat de Franstalige regeringsleden een positief stemadvies gaan geven als er een alarmbelprocedure komt over BHV?
Bij een puur parlementaire afhandeling van het dossier BHV zal finaal de regering vallen zonder dat het ooit tot een definitieve stemming komt. Bereid u alvast voor op samenvallende verkiezingen in 2009, voorafgegaan door een mooi staaltje politiek toneel op federaal niveau. Punt aan de lijn, al de rest is quatsch en gezeik.

Ik zou ook liever zien dat BHV puur parlementair wordt afgehandeld, maar zo werkt het Belgische systeem nu eenmaal niet. Zolang België bestaat moeten we de ondemocratische logica volgen waarin de regering het laatste woord heeft, en niet het parlement. Het systeem van binnen uit hervormen vraagt nu eenmaal een ruime dosis pragmatisme en veel geduld, maar het is de enige weg waarmee de Vlaamse Beweging op lange termijn resultaten geboekt heeft en zal boeken.